Версія для слабавідушчых16-22 ЛІСТАПАДА 2020-РЭСПУБЛІКАНСКАЯ ІНФАРМАЦЫЙНА-АДУКАЦЫЙНАЯ АКЦЫЯ ПА ПРАФІЛАКТЫЦЫ ТЫТУНЕКУРЭННЯ ЯК ФАКТАРУ РЫЗЫКІ АНКАЛАГІЧНЫ ЗАХВОРВАННЯЎ
Сусветны дзень некурэння. Прафілактыка анкалагічных захворванняў.
19 лістапада 2020 года
Штогод па ініцыятыве Міжнароднага саюза па барацьбе з ракам ў трэці чацвер лістапада праводзіцца Адзіны дзень здароўя «Сусветны дзень некурэння. Прафілактыка анкалагічных захворванняў”» Рэспубліканская інфармацыйна-адукацыйная акцыя па прафілактыцы тытунекурэння як фактару рызыкі анкалагічных захворванняў, ініцыяваная Міністэрствам аховы здароўя Рэспублікі Беларусь, прымеркаваная да гэтага дня, пройдзе ў нашай краіне ў перыяд з 16 па 22 лістапада 2020 года.
Мэта акцыі-прафілактыка захворванняў, у першую чаргу, анкалагічных, прычынна звязаных з тытунекурэннем, павышэнне ўзроўню інфармаванасці насельніцтва ў дачыненні да згубных наступстваў спажывання тытуню і ўздзеяння тытунёвага дыму, якія прыводзяць да ўзнікнення залежнасці і шэрагу сур’ёзных захворванняў, фарміраванне ў грамадзянскай супольнасці падтрымкі мер, накіраваных на абарону насельніцтва ад наступстваў спажывання тытунёвых вырабаў.
У рамках акцыі запланавана правядзенне прэс-канферэнцый і on-line «круглых сталоў» па пытаннях прафілактыкі тытунекурэння як фактару рызыкі развіцця анкалагічных захворванняў з прыцягненнем прадстаўнікоў арганізацый аховы здароўя і грамадскіх арганізацый. Міністэрствам аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ініцыявана правядзенне ў органах дзяржаўнага кіравання і падведамных ім арганізацыях інфармацыйна-адукацыйных мерапрыемстваў, па прафілактыцы спажывання тытунёвых і нікацінзмяшчальных нетабачных вырабаў, анкалагічных захворванняў, прымеркаваных да Дня некурэння. Таксама кіраўнікам арганізацый і устаноў у рамках акцыі прапанавана абвясціць тэрыторыі сваіх арганізацый і ўстаноў зонамі, свабоднымі ад курэння і ўжывання никотинсодержащей нетабачной прадукцыі, прадугледзець меры маральнага і матэрыяльнага стымулявання работнікаў, якія адмовіліся ад курэння ў карысць здаровага ладу жыцця.
Ужыванне тытуню з’яўляецца самай значнай папераджальнай прычынай смерці, і ў цяперашні час, па дадзеных СААЗ, прыводзіць да смерці кожнага дзясятага дарослага чалавека ў свеце. У Беларусі, па выніках даследавання паводніцкіх і біялагічных фактараў рызыкі ўзнікнення неінфекцыйнай паталогіі сярод насельніцтва ва ўзросце ад 18 да 69 гадоў, (STEPS-даследаванні), паліць 29,6% насельніцтва. І хоць, дзякуючы антытытунёвым мерам, якія праводзяцца ў нашай краіне, колькасць спажыўцоў тытуню зніжаецца (на 12% з 2001 года), Праблема па-ранейшаму застаецца актуальнай.
Курэнне як фактар рызыкі развіцця анкалагічных захворванняў.
Па дадзеных Міжнароднага саюза па барацьбе з ракам (UICC) сёння 30% усіх выпадкаў смерці ад раку звязаныя з курэннем. Скарачэнне спажывання тытуню напалову дасць магчымасць захаваць 170 мільёнаў жыццяў да 2050 года.
Курцы губляюць каля 18 гадоў патэнцыйнай жыцця, гэта з’яўляецца велізарнай сацыяльнай стратай для нашага грамадства. Тытунёвы дым выклікае і абвастрае многія хваробы, дзейнічае практычна на ўсе органы. А прадукты тытунёвага паходжання разам з іншымі канцэрагеннымі рэчывамі-галоўная прычына ўзнікнення анкалагічных захворванняў. Курэнне правакуе развіццё 18 формаў рака ў чалавека (рак лёгкага, стрававода, гартані і паражніны рота, мачавой бурбалкі, падстраўнікавай залозы, ныркі, страўніка, малочнай залозы, шыйкі маткі і інш). Акрамя высокай рызыкі ўзнікнення розных формаў злаякасных наватвораў, працяг курэння негатыўна адбіваецца на правядзенні спецыяльнага лячэння пры ўзнікненні гэтых захворванняў. Устаноўлена, што ў тых, хто паліць пацыентаў, у параўнанні з якія не паляць, скарачаецца працягласць жыцця, узрастае рызыка рэцыдыву або ўзнікнення другой пухліны, зніжаецца эфектыўнасць лячэння, якасць жыцця. Спыненне курэння гарантуе зніжэнне захворвання.
Курэнне наносіць істотную шкоду здароўю курца. На жаль, далёка не ўсе разумеюць, што тытунёвы дым небяспечны не толькі для курца, але і для тых, хто знаходзіцца з ім побач. Усё яшчэ значная частка насельніцтва схільная да пасіўнага курэння. У паветры вакол паліць чалавека змяшчаецца больш за 40 рэчываў, якія могуць быць датычныя да ўзнікнення рака ў чалавека і жывёл. Асабліва пакутуюць дзеці тых, хто паліць бацькоў. Яны ў большай ступені, чым дзеці, бацькі якіх не паляць, схільныя да розных інфекцый дыхальных шляхоў, ёсць інфармацыя аб павышаным рызыцы ўзнікнення лімфа ў такіх дзяцей. Таму асаблівае значэнне мае абмежаванне курэння ў арганізацыях грамадскага харчавання і іншых грамадскіх месцах.
Значнае ўтрыманне ў тытуні і прадуктах яго перапрацоўкі канцэрагенных рэчываў, вызначае цесную сувязь курэння і развіцця анкалагічных захворванняў. Устаноўлена, што небяспека захварэць на рак значна (амаль у 30 разоў) вышэй у злосных курцоў і рана якія распачалі паліць. Смяротнасць ад раку таксама ўзрастае паралельна спажывання цыгарэт. Паказчык рызыкі, звязаны з курэннем, розны для пухлін розных лакалізацый і залежыць ад узросту на момант пачатку курэння, працягласці курэння і колькасці цыгарэт, выкуріваемых у дзень. Рызыка ўзнікнення рака поласці рота і глоткі ў тых, хто паліць падвышаны ў 2-3 разы ў параўнанні з якія не паляць і ў 10 разоў у тых, хто паліць больш адной пачкі цыгарэт у дзень. Рызыка развіцця рака гартані і лёгкіх у курцоў вельмі высокі. Як правіла, для развіцця рака лёгкага неабходны часовай перыяд ад 10 да 30 гадоў курэння. Разам з тым, рызыка ўзнікнення рака лёгкага павялічваецца ў 3-4 разы пры скурванне больш 25 цыгарэт у дзень. Вынікі амерыканскіх даследчыкаў паказалі на важную ролю ўзросту на момант пачатку курэння. Найбольшы рызыка ўзнікнення рака лёгкага адзначаны ў мужчын, якія распачалі паліць да 15 гадоў. Рызыка ўзнікнення рака стрававода ў 5 разоў вышэй у курцоў па параўнанні з якія не паляць, а рызыка рака страўніка – у 1,5 разы. Курэнне з’яўляецца адной з прычын рака падстраўнікавай залозы, і рызыка ўзнікнення рака ў тых, хто паліць павышаны ў 2-3 разы. Выяўлены павышаны рызыка развіцця рака печані ў тых, хто паліць, асабліва ў спалучэнні з ужываннем алкаголю або ў інфіцыраваных вірусамі гепатыту В і С. рызыка рака мачавой бурбалкі і ныркі сярод тых, хто паліць павышаны ў 5-6 разоў. Выяўлена сувязь паміж курэннем і на рак шыйкі маткі ў жанчын, інфіцыраваных вірусам папіломы чалавека.
Разам з тым надзвычай важным уяўляецца той факт, што спыненне курэння зніжае рызыку захворвання на рак лёгкага: ужо праз 5 гадоў частата такога захворвання пачынае падаць, а праз 20 гадоў пасля спынення набліжаецца да такой у якія не паляць. Па дадзеных Сусветнай арганізацыі аховы здароўя курэнне сёння выклікае каля 40% агульнай смяротнасці насельніцтва і расцэньваецца як асноўная прычына заўчаснай смерці, якую можна пазбегнуць. Многія вядучыя анколагі свету прыйшлі да высновы, што перамога над курэннем з’явіцца залогам значных поспехаў у барацьбе са злаякаснымі пухлінамі, у прыватнасці забяспечыць зніжэнне захворвання на рак лёгкага не менш чым на 30%. Неабходна ведаць і памятаць, што тыя, хто паліць наносяць істотны ўрон не толькі ўласным здароўю, але і здароўю навакольных, робячы іх пасіўнымі курцамі. Амерыканскія і японскія навукоўцы падлічылі, што знаходжанне ў накураным памяшканні на працягу працоўнага дня не паліць падвяргае яго такой жа рызыцы захворванняў, як чалавека, выкурыць па 5 цыгарэт у дзень. Вядома таксама, што жонкі актыўных курцоў паміраюць у сярэднім на 4 гады раней, чым жонкі не паляць. Цяжарным жанчынам катэгарычна проціпаказана не толькі курэнне, але і знаходжанне ў накураным памяшканні ў сувязі з устаноўленай высокай адчувальнасцю плёну да канцерогенам і іншым хімічным уздзеянням і з прычыны гэтага, высокім рызыкай развіцця злаякасных пухлін і уродств.
Са сказанага відавочна, што галоўная мера прафілактыкі шкоднага ўплыву курэння на арганізм – цалкам адмовіцца ад курэння і пазбегнуць працяглага зносін з якія паляць. Для тых, хто ўжо паліць, распрацавана цэлая сістэма мерапрыемстваў па адмове ад гэтай шкоднай звычкі. Аднак неабходна падкрэсліць, што поспех у барацьбе з курэннем будзе гарантаваны толькі ў тым выпадку, калі тыя, хто паліць самі прыйдуць да ўсвядомленага жаданні кінуць паліць.
Тытунь змяшчае нікацін-рэчыва, якое выклікае наркатычную залежнасць і характарызуецца дакучлівай, непераадольнай цягай да яго спажывання. Нікацін-алкалоідаў, які змяшчаецца ў тытуні (да 2%) і некаторых іншых раслінах. Пры курэнні тытунь ўсмоктваецца ў арганізм. Моцны яд, у малых дозах дзейнічае узбуджальна на нервовую сістэму, у вялікіх – выклікае яе параліч (прыпынак дыхання, спыненне сардэчнай дзейнасці). Шматразовае паглынанне нікаціну невялікімі дозамі пры курэнні выклікае нікатынізм. У склад тытунёвага дыму, акрамя нікаціну, уваходзяць некалькі дзясяткаў таксічных і канцэрагенных рэчываў. Некаторыя з іх утрымліваюцца ў тытунёвым лісце, іншыя ўтвараюцца пры яго апрацоўцы і гарэнні. Большасць канцэрагенных і мутагенных рэчываў ўтрымліваюцца ў цвёрдай фракцыі тытунёвага дыму (смале), якая затрымліваецца фільтрам. Змест смалы і нікаціну ў тытунёвым дыме можа быць розным і залежыць ад тыпу цыгарэт, фільтра, гатункі тытуню і яго апрацоўкі, якасці цыгарэтнай паперы. У большасці краін уведзены нарматывы на ўтрыманне нікаціну і смалы. Для смалы гэтыя нарматывы вар’іруюць ад 10-15 мг/ сіг, а для нікаціну-1-1, 3 мг / сіг.
Не існуе бяспечнай цыгарэты і бяспечнага ўзроўню курэння. Адзіным найбольш эфектыўным спосабам зніжэння небяспекі для здароўя застаецца спыненне курэння.
Адмова ад курэння ў любым узросце апраўданы, паколькі:
праз 8 гадзін ўзровень кіслароду ў крыві вяртаецца да нормы;
праз 48 гадзін чалавек набывае нюх і густ;
праз 1 месяц становіцца лягчэй дыхаць, знікне стома, галаўны боль;
праз 6 месяцаў праходзяць бранхіты, адновіцца сардэчны рытм;
праз 1 год удвая памяншаецца магчымасць памерці ад ішэмічнай хваробы сэрца;
праз 5 гадоў у 2 разы скарачаецца верагоднасць захварэць анкалагічнымі захворваннямі.
Сусветны вопыт сведчыць, што дамагчыся значнага зніжэння распаўсюджанасці тытунекурэння магчыма толькі пры выразным заканадаўчым рэгуляванні, правядзенні доўгачасовых антытытунёвых праграм.
Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь вядзе пастаянную мэтанакіраваную працу па прафілактыцы спажывання тытунёвых вырабаў і хвароб, прычынна звязаных з тытунекурэннем. Гэта – і заканадаўчыя ініцыятывы, і інфармацыйна-адукацыйная работа з насельніцтвам, і дапамогу ў адмове ад курэння. Так, у краіне рэалізуецца шэраг мерапрыемстваў, якія ахопліваюць розныя аспекты антытытунёвай дзейнасці, Што ажыццяўляюцца ў развіцці РКБТ СААЗ і ў рамках рэалізацыі Дзяржаўнай праграмы ” Здароўе народа і дэмаграфічная бяспека Рэспублікі Беларусь» на 2016-2020гг.
У цяперашні час у нашай краіне праводзіцца актыўная праца ў рамках Еўрапейскай стратэгіі прафілактыкі і барацьбы з неінфекцыйнымі захворваннямі. Стаіць задача зніжэння ўплыву ўсіх асноўных фактараў рызыкі неінфекцыйных захворванняў, адным з якіх з’яўляецца тытунекурэнне. Стаіць задача зніжэння распаўсюджанасці спажывання тытуню сярод асоб ва ўзросце ад 18 да 69 гадоў да 24,5 адсотка. Гэтая мэта можа быць дасягнута шляхам рэалізацыі комплексу мер з улікам міжнароднага вопыту і рэкамендацый РКБТ СААЗ.